Verantwoord beleggen is beleggen voor de toekomst
Bij beleggen voor de toekomst past verantwoord beleggen. Rendement en risico gaan namelijk hand in hand. Investeringen in bedrijven die onfatsoenlijk met hun omgeving, mensen of het milieu omgaan, vormen een risico. Ondernemingen met discutabele activiteiten lopen het risico op boetes, schades, rechtszaken en klantenboycots. Ze lopen het risico op termijn minder of niets meer te verdienen. Ze lopen het risico te verliezen.
Besturen en hun achterban willen verantwoorde beleggingen
Een andere reden waarom pensioenfondsen verantwoord beleggen belangrijk vinden, is de inbreng van de besturen en hun achterban. Pensioenfondsbesturen bestaan uit delegaties van werkgevers en werknemers en staan midden in de samenleving. Het gevoel dat een goed pensioen ook genoten moet kunnen worden in een wereld die de moeite waard is, leeft breed. Een wereld die veilig is, die schoon is, waar het goed wonen is, waar de economie bloeit en waar voldoende handen aan het bed zijn.
Het belang van actief eigenaarschap
Met hun investeringen zijn pensioenfondsen wereldwijd mede-eigenaar van duizenden ondernemingen, van staatsleningen en van vastgoed. Dat geeft een grote verantwoordelijkheid. Als mede-eigenaar van een onderneming heb je belang bij de toekomstbestendigheid van een bedrijf. Dan gaat het bijvoorbeeld om het bestuur van de onderneming, de bedrijfsstrategie, de arbeidsverhoudingen en arbeidsomstandigheden en de milieueffecten van de bedrijfsactiviteiten. Om die verantwoordelijkheden te kunnen dragen, is 'actief eigenaarschap' belangrijk. Een pensioenfonds als SPF kan als aandeelhouder invloed uitoefenen op ondernemingen in de beleggingsportefeuille. Die invloed wordt gebruikt ten gunste van risicobeheersing, rendementsverwachtingen en de visie op duurzaamheid van het pensioenfonds.
Instrumenten voor actief eigenaarschap
Er zijn verschillende instrumenten waarmee pensioenfondsen actief eigenaarschap kunnen invullen. Fondsen kunnen stemmen op aandeelhoudersvergaderingen en kunnen actief het gesprek aangaan met ondernemingen (engagement). Dat engagement effectief is, blijkt uit vele praktijkvoorbeelden, zoals een onderneming die stopt met de productie van middelen die worden gebruikt bij de doodstraf.
Naast het direct uitoefenen van invloed, kennen pensioenfondsen ook andere methoden om invulling te geven aan hun verantwoord beleggingsbeleid. Zo wegen pensioenfondsen informatie over milieu-, sociale of governance-aspecten (ESG) actief mee in de beleggingsbeslissingen, ook wel ESG-integratie genoemd. Sommige partijen gebruiken hierbij een 'Best-in-class'-methodiek. Daarbij wordt alleen geïnvesteerd in ondernemingen in een specifieke beleggingscategorie of -sector die behoren tot de groep die goed presteert. Andere fondsen leggen meer nadruk op de absolute prestaties van ondernemingen waarin wordt belegd en stellen daarbij minimum vereisten.
ESG-integratie wordt intern toegepast, maar kan ook worden verlangd van de externe managers. Steeds meer fondsen stellen voorwaarden aan hun externe managers om duurzaamheidsaspecten en goed ondernemingsbestuur op te nemen in de beleggingsstrategie. Zij leggen externe managers tegen een duurzaamheidsmeetlat en/of stellen rapportagevereisten.
Impactinvestering is een andere weg, waarbij wordt belegd in een specifiek domein met de intentie om positieve sociale effecten te genereren of het milieu te verbeteren.
Tot slot kunnen pensioenfondsen landen, beleggingscategorieën of ondernemingen uitsluiten. Dit is de meest resolute stap die een investeerder kan zetten. Uitsluiting van een bedrijf of land kan een principekwestie zijn. Zoals wanneer een bedrijf betrokken is bij clustermunitie of als een land geen persvrijheid kent. Ook kan uitsluiting de uiteindelijke uitkomst zijn van een vastgelopen engagementtraject. Pensioenfondsen zien deze methode over het algemeen als laatste stap. Want schone handen houden kan nobel lijken, maar wanneer je deze stap verkiest, verlies je ook elke vorm van invloed om een bedrijf of land te bewegen tot een meer verantwoorde manier van handelen.
Algemeen geaccepteerde normen voor verantwoord beleggen
Meningen over wat verantwoord is of niet en wat fatsoenlijk is of niet, kunnen flink uiteenlopen. Daarom kiest de overgrote meerderheid van de pensioenfondsen, waaronder SPF, voor een aantal algemeen geaccepteerde normen en richtlijnen, vaak op basis van internationale afspraken vastgelegd binnen de Verenigde Naties.
- Een belangrijk richtsnoer voor verantwoord ondernemingsgedrag is de UN Global Compact, UNGC. Dit is een initiatief van de Verenigde Naties waarin het bedrijfsleven, overheden en investeringsinstellingen samenwerken om universele waarden en principes rondom mensenrechten, arbeidsomstandigheden, milieu en corruptiebestrijding toe te passen. Wereldwijd zijn 8.000 (veelal grote) ondernemingen deelnemer in UNGC. Pensioenfondsen zien er op toe dat zij beleggen in ondernemingen die de UNGC-normen onderschrijven en gestand doen.
- De UN Principles for Responsible Investment, UNPRI, is het richtsnoer voor grote beleggers wereldwijd. Een aantal Nederlandse pensioenfondsen is mede-initiatiefnemer geweest van de UNPRI, in 2006 tot stand gekomen onder de hoede van de Verenigde Naties. Doel van de UNPRI is om duurzaamheid als geïntegreerd afwegingscriterium te betrekken in het beleid en bij de besluitvorming van investeerders. Ondertekenaars van UNPRI dragen bij aan de ontwikkeling van een meer duurzaam mondiaal financieel systeem. Inmiddels zijn wereldwijd 1.400 beleggingsorganisaties (met tezamen ruim 50 biljoen euro vermogen) aangesloten bij UNPRI. Grote Nederlandse pensioenfondsen zijn via lidmaatschap bij UNPRI aangesloten. Daarmee valt zo’n 90 procent van het belegde Nederlands pensioenvermogen direct onder de richtlijnen van UNPRI. Bovendien zijn de grote pensioenuitvoeringsinstellingen ook aangesloten bij UNPRI, waardoor ook veel kleine en middelgrote fondsen volgens UNPRI-richtlijnen investeren.